Pomocy społecznej na zasadach określonych w ustawie o pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom,
w szczególności z powodu:
- ubóstwa
- sieroctwa
- bezdomności
- bezrobocia
- niepełnosprawności
- długotrwałej lub ciężkiej choroby
- przemocy w rodzinie
- potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi
- potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności
- bezradności w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych
- trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach
- trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego
- alkoholizmu i narkomanii
- zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej
- klęski żywiołowej lub ekologicznej
Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej mają osoby i rodziny, które spełniają określone kryterium dochodowe przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej 1 z wyżej wymienionych punktów. Kryterium dla osób samotnych – 634,- złotych, dla osób w rodzinie 514,- złotych na osobę. Przyznanie świadczenia pomocy społecznej musi być poprzedzone przeprowadzeniem wywiadu środowiskowego (rodzinnego) w miejscu zamieszkania osoby ubiegającej się o pomoc lub w miejscu stałego czy czasowego pobytu. Rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza pracownik socjalny w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin. Wszystkie informacje powierzone pracownikowi socjalnemu podczas rozmów objęte są tajemnicą służbową.
W świetle ustawodawstwa dotyczącego pomocy społecznej rodzina – to osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. Dlatego też pracownik socjalny będzie pytał nie tylko o informacje dotyczące osoby ubiegającej się o pomoc, ale też osób wspólnie zamieszkujących i gospodarujących. Oprócz danych dotyczących posiadanych źródeł dochodów, sytuacji zawodowej, zdrowotnej, rodzinnej, pracownik socjalny może również domagać się złożenia oświadczenia o posiadanym stanie majątkowym. Odmowa złożenia takiego oświadczenia może być podstawą do odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej. Przy ustalaniu kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń pieniężnych pomocy społecznej brane są pod uwagę dochody osoby zainteresowanej i jej rodziny:
• z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku do ośrodka pomocy społecznej
• w przypadku utraty dochodu (np.: zasiłku dla bezrobotnych) z miesiąca w którym wniosek został złożony.
Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej zobowiązane są do współdziałania z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej. W celu określenia sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, pracownik socjalny może zawrzeć kontrakt socjalny z tą osobą lub rodziną. Brak współdziałania z pracownikiem socjalnym, nieuzasadniona odmowa przyjęcia pracy przez osobę bezrobotną, marnotrawstwo zasobów własnych lub przyznanych świadczeń mogą być podstawą do odmowy przyznania, ograniczenia lub wstrzymania świadczeń pomocy społecznej. Pracownik socjalny, po zapoznaniu się z sytuacją życiową, zaproponuje rodzaj, formę i rozmiar świadczeń odpowiednich do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy.
Decyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej wydawane są w formie pisemnej.
Osoby i rodziny korzystające ze świadczeń pomocy społecznej są obowiązane niezwłocznie poinformować organ, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń.
Świadczenia uzyskane na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub niepoinformowanie o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej podlegają zwrotowi od osoby lub rodziny korzystającej z pomocy niezależnie od dochodu rodziny.
Dodatkowych informacji dotyczących świadczeń pomocy społecznej, zasad ich przyznawania oraz wysokości, udzieli pracownik socjalny w ośrodku pomocy społecznej.